देशात डिजिटल पेमेंटचा ट्रेंड वाढत आहे. विशेषत: युनिफाईड पेमेंट इंटरफेस (UPI) सारखी पद्धत चांगलीच लोकप्रिय झाली आहे. गेल्या काही वर्षांत बहुतांश लोक डेबिट आणि क्रेडिट कार्डऐवजी UPI चा वापर करू लागले आहेत. NPCI च्या ताज्या आकडेवारीनुसार, जानेवारी 2025 मध्ये UPI च्या माध्यमातून 23.48 लाख कोटी रुपयांचे 16.99 अब्ज व्यPIवहार झाले. डिजिटल पेमेंटच्या वाढत्या ट्रेंडमध्ये अलीकडच्या काळात फसवणुकीच्या घटनांमध्येही मोठी वाढ झाली आहे. रिझर्व्ह बँकेच्या आकडेवारीनुसार, चालू आर्थिक वर्ष 2024-25 च्या पहिल्या सहामाहीत फसवणुकीच्या प्रकरणांची संख्या 27 टक्क्यांनी वाढून एकूण 18,461 झाली आहे.
UPI फसवणुकीचे सामान्य प्रकार
फिशिंग स्कॅमर्स
बनावट ईमेल, SMS किंवा फोन कॉलद्वारे बँक प्रतिनिधी असल्याचे भासवून युजर्सना त्यांचा UPI पिन किंवा वन टाइम पासवर्ड सांगण्यास सांगतात.
बनावट UPI अ‍ॅप्स
स्कॅमर्स बनावट UPI अ‍ॅप्स तयार करतात जे वास्तविक अॅप्ससारखे दिसतात, ज्यामुळे युजर्स ते डाउनलोड करतात आणि त्यांची वैयक्तिक आणि आर्थिक माहिती धोक्यात आणतात.
QR कोड स्कॅमर्स
युजर्सना पैसे मिळविण्यासाठी QR कोड स्कॅन करण्यास सांगतात, परंतु QR कोड प्रत्यक्षात पेमेंट रिक्वेस्ट तयार करते जे युजर्सच्या खात्यातून पैसे कापते.
मनी रिक्वेस्ट स्कॅम्स
स्कॅमर्स ‘मनी रिक्वेस्ट’ लिंक पाठवतात जे पेमेंट लिंकच्या वेशात असतात. जेव्हा युजर्स लिंकवर क्लिक करतात आणि आपला UPI पिन प्रविष्ट करतात, तेव्हा ते नकळत फसवणूक करणाऱ्याला पैसे भरण्याची परवानगी देतात.
रिवॉर्ड स्कॅम
फ्रॉड फोन कॉल, मेसेज किंवा सोशल मीडियाच्या माध्यमातून युजर्सशी संपर्क साधतात आणि त्यांना त्यांचे UPI तपशील शेअर करण्यासाठी बक्षिसे किंवा नोकरीच्या संधीचे आमिष दाखवतात.
बनावट UPI पेमेंट कन्फर्मेशन स्क्रीनशॉट फसवणूक करणाऱ्यांकडून तयार केले जातात आणि युजर्सना पाठवले जातात, ज्यामुळे त्यांना विश्वास बसतो की त्यांना पैसे मिळाले आहेत.
UPI आयडी फ्रॉड
स्कॅमर्स युजर्सना चुकीच्या खात्यात पैसे पाठविण्यासाठी फसवण्यासाठी वास्तविक UPI आयडीसारखे दिसणारे बनावट UPI आयडी तयार करतात.
UPI घोटाळा टाळण्यासाठी ‘या’ गोष्टी लक्षात ठेवा
कोणत्याही अनोळखी मोबाइल नंबर आणि युजर्सपासून सावध राहा.
UPI च्या माध्यमातून पैसे मिळवण्याचे आमिष दाखवून UPI पिन देऊ नका.
कोणतीही अज्ञात देयक विनंती स्वीकारू नका.
बनावट
UPI अ‍ॅप्सपासून सावध राहा.
एखाद्याला पैसे पाठवण्यापूर्वी ओळख पडताळून पहा.
अनोळखी व्यक्तीसमोर आपला UPI पिन टाकू नका आणि सांगू नका.
QR कोडद्वारे पेमेंट करताना तपशीलांची पडताळणी करा.
